معماران ایرانی
سيد هادي ميرميران
او چهار دهه فعاليت حرفه‌اي کرد. از ميان آثار وي مي‌توان به طراحي شهر جديد بهارستان در اصفهان، ساختمان کانون وکلاي دادگستري مرکز، ساختمان کنسولگري ايران در فرانکفورت، ساختمان مرکزي بانک توسعه صادرات ايران، ساختمان مجموعه ورزشي رفسنجان، طرح ساختمان کتابخانه ملي ايران (اجرا نشده)، طرح ساختمان فرهنگستانهاي جمهوري اسلامي ايران (اجرا نشده) و طرح ساختمان موزه ملي آب (اجرا نشده) اشاره کرد. از مهمترين ويژگيهاي او حفظ پيوستار و روح معماري کهن ايران با روشهاي نوين طراحي بود.
زندگي
سيد هادي ميرميران در 23 اسفند 1323 در شهر قزوين به دنيا آمد. تحصيلات خود را در رشته مهندسي معماري در دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران به انجام رساند و با ارزشيابي عالي فارغ‌التحصيل شد. از سال 1343 تا سال 1357 در دفتر فني شرکت ملي فولاد ايران مشغول به کار گرديد. پس از انقلاب از سال 1358 با عنوان مدير طراحي در شرکت خانه‌سازي ايران (اصفهان) به طراحي پروژه‌هاي شهرسازي پرداخت. در سال 1364 به همراه گروهي از همکارانش شرکت مهندسان مشاور نقش جهان-پارس را تاسيس نمود و تا واپسين روزهاي حيات در اين شرکت مشغول به کار بود.
وي در شامگاه 29 فروردين 1385 پس از يک دوره ده ساله نبرد با بيماري سرطان، درگذشت.
اظهارات ديگران
• عليرضا قهاري رئيس انجمن مفاخر ايران: انتخاب اصفهان به عنوان پايتخت دائمي فرهنگي ايران و نيز تأسيس موزه ملي معماري، دو پيشنهاد اساسي و مهم ميرميران در روزهاي پايان حياتش بوده است. او به جمعيت، انجمن، شهر و استان خاصي تعلق ندارد، بلکه يک معمار ملي است، با ايده‌هاي شرقي و پشتوانه باشکوه معماري فاخر و اصيل ايراني.
• هادي ميرميران به نظرايرج اعتصام سرآغاز نسل جديد معماري ايران است، در کشوري که سنت معماري غني و ديرينه دارد، سنتي که ميرميران آن را عميقا مي‌شناسد و به آن عشق مي‌ورزد ولي هرگز حاضر به تقليد سطحي و شکلي گذشته آن نسيت بلکه با تمام وجود خصوصيات را حس مي‌کند و به آن بها مي‌دهد که خواه ناخواه در محصولات معماري آن منعکس شده و خواهد شد.
مهمترين ويژگيهاي کارهاي ميرميران
• حفظ روح معماري کهن ايران با روشهاي نوين طراحي.
• توجه و تأکيد بر «زمينه» و «تاريخ»، با هدف احياي فرهنگ ايراني ـ اسلامي
• ايجاد پيوند و بهره‌گيري از ميراث گذشته حرکتي مستمر از «صورت» به «معني»، يا از «فرم» به «مفهوم»
• رهايي از قيد «فرمها و الگوها»ي گذشته
• توجه و تأکيد بر «فضا» به عنوان جوهر اصلي و مهمترين موضوع معماري
• تکية بر الگوها و فرمهاي تاريخي
رويکرد شکلي معماري هادي مير ميران
آثار معماري مير ميران را مي‌توان در سه گرايش شکلي دسته بندي کرد:
.1استفاده از دياگرام فرم، آثار معماري مير ميران در پروژه‌هاي ابتداي دهه هفتاد خورشيدي، از اين روش در طراحي کارهاي معماري خود استفاده کرده است. در اين روش، او با انتخاب دياگرام فرم يک اثر معماري، طراحي را آغاز کرده ( يا به تعبير بهرام شيردل، معماري را از معماري شروع مي‌کند) و در روند طراحي، گاهي پروژه تا آخر تحت تأثير همان دياگرام اوليه باقي مانده و گاهي دچار تغييرات شگرفي شده است مانند پروژه کتابخانه ملي ايران(1373).
.2استفاده از دياگرام فرم اثار هنري و طبيعت، در اين مرحله مير ميران با استفاده از فرمهاي موجود در طبيعت يا آثار هنري موجود شروع به طراحي کرده اما، در روند طراحي، کاملاً از آنها فاصله گرفته و به پروژه‌اي با دياگرام متفاوت دست مي‌يابد. او در پروژه موزه ملي آب ايران(1374) از خواص شکلي دو عنصر آب و خاک استفاده مي‌کند و در پروژه بانک توسعه صادرات ايران (1376)از فرم مکعبي شکل استفاده کرده که شکافي در آن قرار دارد و ياد آور فرم گاو صندوقي است که درش اندکي باز مانده است.
.3استفاده از دياگرام دو فرم و فضاي بينابين اين دياگرام را مي‌توان در آثار گذشته ميرميران هم مشاهده کرد، اما در چند پروژه متأخر نقش اساسي را در ساماندهي پروژه‌ها به عهده مي‌گيرد. خصوصيت اصلي اين فضاي بينابين ترکيب شدن با فضاهاي عمومي و شهري است. مانندپروژه کانون وکلاي دادگستري تهران(1374-1380) از جمله آثاري است که در آن از دياگرام دو فرم و فضاي بينابين استفاده شده است.
آثار ميرميران
طرح مجتمع مسکوني ايل گلي تبريز 1993
زمين اين مجتمع مسکوني را در جنوب شرقي شهر تبريز و در شمال غربي باغ ملي ايل بيگي واقع شده است . در طراحي اين مجموعه مسکوني کوشش شده است که از امکانات متناسب ديد و منظر طبيعي و حضور باغ ملي ايل گلي که در مجاورت آن قرار دارد استفاده شود. در اين مجتمع مسکوني که به صورت آپارتماني است واحدهاي مسکوني يک تاچهار خوابه، مراکز اداري و خدماتي، فروشگاهها و سالن اجتماعات طراحي شده است. الگوي اصلي طراحي مجموعه استقرار واحدهاي مسکوني در اطراف يک فضاي باز مرکزي، هم محور با باغ ايل گلي است. اين فضاي باز به صورت صفه‌اي در نظر گرفته شده است که در زير آن مراکز خدماتي و سرويس مجموعه قرار گرفته است و ديدي عالي بر تمامي شهر تبريز را دارد. واحدهاي مسکوني به صورت دو نوار ساختماني و طبقه در اضلاع اين فضا قرار گرفته و در ميان آنها يک برج پانزده طبقه پيش بيني شده است که ديد عالي به شهر تبريز و مجموعه استخر ايل گلي دارد. در دل اين برج يک گشادگي وسيع در نظر گرفته شده که ديد به تبريز را از روي صفحه امکان‌پذير سازد. کل زيربناي اين مجموعه 175 هزار هکتار متر مربع است که 72 درصد به مسکوني و بقيه به فضاهاي کمکي ديگر از قبيل خدمات، ارتباطات، پارکينگ و جز آن اختصاص يافته است.
طرح شهر جديد بهارستان - 1993
بهارستان اولين شهر جديد پس از انقلاب اسلامي و يکي از بزرگترين شهرهاي جديد کشور که بعنوان يکي از موفق ترين پروژه‌هاي بزرگ مسکوني در بين شهرهاي جديد کشور مطرح است.
موقعيت شهرجديد بهارستان در فاصله 15کيلومتري جنوب اصفهان ودرمحورشرقي جاده اصفهان – شيراز قرارگرفته است.
ويژگيهاي شهري کاربري‌هاي در نظر گرفته شده براي شهر مساجد، کتابخانه، سينما، مراکز تاريخي، مراکز ورزشي، بانک‌ها، ايستگاه آتش‌نشاني، بوستان‌ها، مرکز انتظامي، مراکز درماني، داروخانه‌ها، دکه‌هاي روزنامه فروشي، نانوايي‌ها، پمپ بنزين‌ها، نمايندگي‌هاي خودرو، پمپ بنزين‌ها، سازمان‌هاي دولتي، دانشگاهها، مدارس، مسيرهاي اياب و ذهاب به شهر اصفهان.
امکانات آموزشي و تفريحي اين شهر داراي چند کتابخانه، سه دانشگاه و چند مدرسه در مقاطع دبستان، راهنمايي و دبيرستان، يک بوستان در دامنه کوه و يک درياچه مصنوعي بنام درياچه زيتون در اين شهر وجود دارد. معضلات شهر نبود بيمارستان، با توجه به جمعيت زياد اين شهر، آسفالت خراب اين شهر، کمبود وسايل نقليه در فازهاي 2 و 3، ساخته نشدن محور مياني، نداشتن قبرستان، نداشتن سينما و تئاتر، کمبود فضاي سبز و نبود پارک و تفريحگاه در فاز 2 و 3
مجموعه ورزشي رفسنجان 1994
مجموعه ورزشي رفسنجان يکي از سه ساختمان مجتمع فرهنگي، ورزشي رفسنجان است. بنا داراي دو بخش اصلي است: استخرهاي سرپوشيده و روباز و سالنهاي ورزشي. بافت به هم پيوسته و کويري رفسنجان عناصري مانند حياط مرکزي، اب انبار و يخچال را در خود جاي مي‌دهد. دستمايه اصلي طرح مجموعه فرهنگي – ورزشي با الهام از کالبد يکي از بناهاي شاخص معماري سنتي منطقه در حومه رفسنجان شکل يافته است. اين بنا که يکي از يخچال‌هاي قديمي رفسنجان است با تدابير معماري که شکل و کارکرد نويني براي آن ايجاد کرده و به شکل حاضر در آمده است. کالبد مجموعه از دو قسمت متمايز تشکيل شده است: • بخش غير شفاف و بخش شفاف. • بخش غير شفاف که برگرفته از مخازن گنبدي شکل يخچال است، حجمي به شکل مخروط ناقص دارد و بخش شفاف که تداعي ديواره بلند يخچال را دارد با پوشش مورب کاملا شفاف است، تضاد اين دو بخش در کالبد بنا از ويژگيهاي اصلي معماري آن است. پيوند دهنده اين دو بخش ديواره و مخروط، ورودي و فضاي اصلي تقسيم مجموعه است. دو جلوه خارجي متضاد درون را به هم متصل و با هم يکپارچه مي‌کند و ديوار بلند و کشيده تکيه گاه سقف استخر پس از ايفاي نقش مفهومي خود در تکميل معماري، از مرکز مخروط شروع مي‌شود و با گسترش چادري بزرگ وشفاف بر روي زمين، بازوي خود را در پاسخ انحناي مخروط خم مي‌کند و مي‌بندد نکته درخورد توجه اينکه تنوع فضاهاي مورد نياز مانند سوناي خشک و بخار، اتاق ماساژ، بدنسازي، رختکنها، دوشها وسرويسها، انبار، موتورخانه و تصفيه خانه در زيرزمين، بوفه، فروشگاه، جايگاه تماشاچيان، اتاق مربي، و قسمت اداري در همکف و رستوران در نيم طبقه‌اي مشرف به استخر فضاي کلي و خالصي را که از ترکيب يک ديوار بلند و طويل با يک مخروط حاصل شده است مخدوش نکرده‌اند. سادگي بيروني بنا در کل فضاي دروني و در تقسيمات بسيار متنوع آن نيز تبلور يافته و حضور متشخصي را معرفي و عرضه مي‌کند.
افتخارات
•مشاور برگزيده وزارت مسکن و شهرسازي بعنوان"بهترين مشاور شهرسازي"- 1370
• جايزه اول در مسابقه شرکت خانه سازي ايران براي " مجتمع ايل گلي تبريز"- 1371
• مقام اول (جايزه آبادي) در مسابقه برگزار شده توسط مرکز مطالعات و پژوهشهاي معماري و شهرسازي براي"طرح لحياء مجموعه کريمخاني شيراز" -1372
• مقام اول در مسابقه برگزار شده توسط مرکز مطالعات و پژوهشهاي معماري و شهرسازي ايران براي " طرح آماده‌سازي اراضي شهر جديد بهارستان"-1372
• جايزه نخست و مقام اول در مسابقه فرهنگستانهاي جمهوري اسلامي ايران- 1373
• جايزه نخست و مقام اول براي طرح موزه مرکز اسناد رياست جمهوري، رفسنجان-1373
• جايزه نخست و مقام اول در مسابقه طراحي بدنه شرقي چهار باغ اصفهان-1374
• جايزه دوم در مسابقه طرح ساختمان کتابخانه ملي ايران- 1374
• تقدير نامه افتخار (HONORABLE MENTION) بعنوان طرح برگزيده در مسابقه بين‌المللي براي طرح کتابخانه ملي شوراي شهر کانساي- کان ژاپن- 1375
• رتبه اول در مسابقه طراحي ساختمان استانداري تهران-1375
• طرح برتر در مسابقه طراحي ساختمان جديد وزارت نيرو- 1375
• لوح تقدير طرح برگزيده اولين جشنوارخ مهندسي ساختمان براي طرح بهسازي و نوسازي ميدان کهنه و مسجد جامع عتيق اصفهان- 1375
• لوح تقدير طرح برگزيده اولين جشنواره مهندسي ساختمان براي طرح موزه ملي آب ايران- 1375
• رتبه اول در مسابقه طراحي ساختمان جديد بانک توسعه صادرات ايران- 1376
• رتبه اول در طرح اتصال مجموعه حرم حضرت رضا (ع) به بافت اطراف- 1377
• طرح برگزيده در مسابقه بين‌المللي طرح موزه تاريخ کاليفرنيا، فرزنو- 1378
• دريافت نشان معماري ايران (استاد پيرنيا) در اولين دوره- 1379
• طرح برگزيده در مسابقه طرح سفارت جمهوري اسلامي ايران در برلين-آلمان-1379
• کسب مقام دوم جايزه بزرگ معمار 1380 براي اثر مجموعه ورزشي رفسنجان
• طرح برگزيده در مسابقه طرح خانه مولانا تهران-1380
• طرح برگزيده در مسابقه مرکز همکاريهاي فن آوريهاي رياست جمهوري تهران- 1380
• لوح تقدير رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام حجه الاسلام هاشمي رفسنجاني براي مجموعه ورزشي رفسنجان – 1380
• لوح تقدير جامعه مهندسان مشاور ايران، براي شناسايي و معرفي معماري ايران- 1380
• برنده جايزه مهراز- 1381
• انتخاب شده بعنوان پيشکسوت معماري توسط سازمان نظام مهندسي ساختمان کشور- 1381
• کسب مقام اول جايزه بزرگ معمار 1382 براي اثر کانون وکلاي دادگستري مرکز
• رتبه دوم در مسابقه بزرگ طرح مجموعه آتي سنتر- تهران- 1382
• دريافت لقب شهروند افتخاري اصفهان- 1383
• دريافت لوح تقدير و تنديس از جامعه مهندسان مشاور ايران- 1383
• دريافت نشان درجه يک فرهنگ و هنر از رياست محترم جمهوري وقت – 1383
• تقدير نامه افتخار (HONORABLE MENTION) بعنوان طرح برگزيده در مسابقه بين‌المللي طرح ساختمان کنفرانس کشورهاي اسلامي در جده- عربستان – 1384
• دريافت نشان معماري ايران از انجمن مفاخر معماري ايران- 1385
داراب ديبا
داراب ديبا متولد سال 1320 معمار اهل تهران است.
وي در دانشگاه ژنو و آکادمي سلطنتي هنرهاي زيباي بلژيک تحصيل کرد.
فعاليت‌ها
داراب ديبا در سمت‌هاي زير فعاليت داشته‌است
استاد دانشکده هنرهاي زيبا دانشگاه تهران
استاد مدعو دانشکده هنرهاي زيبا پاريس
استاد مدعو دانشگاه‌ام. آي. تي
استاد مدعو دانشگاه هاروارد
مسئول بخش دکتراي معماري دانشگاه تهران
مشاور وزارتخانه‌هاي فرهنگ، مسکن و شهرسازي و امور خارجه
حضور در هيئت‌هاي داوري طرح‌هاي مختلف ملي و بين‌المللي معماري و طراحي
عضو هيأت داوران اصلي جايزه معماري آقاخان(ژنو 2001)
جايزه‌ها
• دريافت جايزه وزارت مسکن و شهرسازي و رياست جمهوري در معماري به خاطر طراحي و مديريت در پروژه مسکن ارزان قيمت براي کارکنان دانشگاه‌هاي علوم پزشکي تهران
هدايت کارگاه‌هاي طراحي و فعال در کنفرانس‌ها و سمينارهاي داخلي وبين‌المللي، عضو رابط هيأت تحريريه چندين مجله بين‌المللي معماري و سردبيري مجله معماري و شهرسازي، نگارش کتاب
آثار
از مهمترين طرح‌هاي وي مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:
• سفارت ايران در برلين، که اين يکي به خاطر پيوند ميراث فرهنگي با معماري معاصر در کتاب دانشگاه برلين به عنوان اثر برگزيده انتخاب شده است، از جمله فعاليت‌هاي اين هنرمند معمار محسوب مي‌شوند.
کتاب‌ها
• معماري معاصر ايران (ژنو 2004)
• خانه‌هاي سنتي اصفهان (پاريس 2001)
• معماري مساجد معاصر کشورهاي اسلامي (لندن 1995)
• اصول طراحي معماري (تهران 1369)
وي از سال 1348 نمايشگاه‌هاي نقاشي و طراحي متعددي برگزار کرده است و در نمايشگاه‌هاي جمعي در داخل و خارج از کشور در زمينه عکاسي، نقاشي و طراحي مشارکت داشته‌است.
عبدالعزيز فرمانفرماييان
او در سال 1299 در خانواده‌اي متمول و وابسته به سلطنت قاجار بدنيا آمد.
او فرزند عبدالحسين ميرزا فرمانفرما و بتول خانم احشمي بود. پدرش از نوادگان عباس ميرزا به شمار مي‌آمد و سال‌ها به عنوان والي ايالت‌هاي مهم حکمراني کرده بود و مادرش بتول‌خانم از جانب پدري به سادات احشمي کرمانشاه و از طرف مادري به خاندان دولتشاهي و محمدعلي ميرزا دولتشاه نسب مي‌برد. او علاوه بر عبدالعزيز از فرمانفرما صاحب هشت فرزند شد، از جمله مريم فيروز (مؤسس سازمان زنان حزب توده)، منوچهر فرمانفرمائيان (نويسنده کتاب خون و نفت) و عبدالعلي فرمانفرمائيان (مؤسس نخستين پالايشگاه خصوصي نفت در ايران).
فرمانفرمائيان تحصيلات خود را در دانشسراي عالي ملي هنرهاي زيباي پاريس گذراند و در آوريل دهه 30 فارغ التحصيل شد و به ايران بازگشت. او ابتدا در گاراژ پدر خود کار طراحي را آغاز نمود. وي سپس در يکي از آتيله‌هاي دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران زير نظر محسن فروغي همراه با مهندس آفتن دليان، هوشنگ سيحون و حيدر غيايي به کار و تدريس مشغول شد. آثار توليدي دفتر وي عمدتاً به صورت کامل با طراحي معماراني که در آنجا مشغول به کار بودند به انجام مي‌رسيد و وي نقش راهبردي در روند جاري قراردادها و امور مديريتي را بر عهده داشت. تمامي جمع پرشمار برادران و خواهران وي از شخصيت هاي ذي‌نفوذ عصر پهلوي در ايران بودند. برادرزاده وي فيروز فيروز نيز به معماري در ايران اشتغال دارد. وي 31 خرداد 1392 شمسي برابر با 21 ژوئن 2013 ميلادي در املاک خود در اسپانيا به سن 93 سالگي درگذشت. هيچ اثري از وي در خارج از ايران در طي 35 سال حضورش در خارج از ايران ثبت نشده است.
فرمانفرمائيان در دوره رياست جمهوري بيل کلينتون توانست طي شکايتي از دولت ايران از محل حساب هاي بلوکه شده ايران در ايالات متحده کل خسارت خود در رابطه با خروجش از ايران را که بالغ بر يک ميليون دلار بود دريافت کند.
آثار مهم طراحي شده در دفتر معمار
• استاديوم ورزشي آزادي
• ساختمان‌هاي شرکت نفت
• مسجد دانشگاه تهران
• طرح ساختمان رآکتور اتمي دانشگاه تهران
• ساختمان وزارت کشاورزي
• پاويون ايران در اکسپو 67 مونترال، کانادا
• ساختمان وزارت کار
• ساختمان بانک اعتبارات ايران
• ساختمان پست و تلگراف و تلفن
• فرودگاه مهرآباد
• طرح اوليه فرودگاه جديد امام خميني
• تهيه طرح جامع شهر تهران
• برجهاي سامان
• برجهاي ونک‌پارک
• ساختمان بورس
• دانشکده دامپزشکي
• کاخ مادر سعد آباد
• کاخ نياوران
• ساختمان اداري صدا و سيما
• موزه فرش تهران
نادر خليلي
نادر خليلي (22 فوريه 1936 - 5 مارس 2008 )معمار ايراني مقيم آمريکا که پژوهشهاي متعددي در زمينه معماري خشتي و خانه‌هاي ارزان قيمت انجام داد.
خليلي در سال 1991 موسسه هنر و معماري خاک کاليفرنيا (Cal- Earth) را براي آموزش روشهاي معماري خود پايه‌گذاري کرد. وي فارغ التحصيل دانشگاه تکنيک استانبول و مدرس مدرسه معماري کاليفرنياي جنوبي با درجه استادي بود. روش معماري پناه گاهي وي با عنوان ابرخشت در زمان دولت خاتمي به عنوان روشي نو در مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن به عنوان روشي ابداعي مورد پذيرش قرار نگرفت.
وي کتابي نيز به نام تنها دويدن در مورد بازديدهاي خود از مناطق کويري تأليف نموده‌است.
نادر خليلي سه شنبه 21 اسفند 1386 درگذشت.
جايزه‌ها
در سال 1984 انجمن معماران آمريکا در ايالت کاليفرنيا جايزه «تبحر در فناوري» را به خاطر ابداع خانه‌هاي سراميکي به او اهدا کرد. وي همچنين جايزه معتبر معماري آقا خان را در سال 2004 دريافت نمود. همچنين از سازمان ملل متحد تقدير نامه‌اي دريافت کرد.
حسين امانت
حسين امانت (زاده 1321 خورشيدي) طراح و معمار و از بهاييان کانادايي-ايراني است. خانواده پدرش اهل کاشان بودند و از طرف مادر نيمه همداني -نيمه کاشاني است. حسين امانت دانش‌آموخته دانشکده هنرهاي زيبا دانشگاه تهران است.
او معمار برج آزادي است که به مناسبت يادبود جشن‌هاي 2500 ساله شاهنشاهي ايران و به عنوان نمادي از «ايران مدرن» و نشاني از «دروازه تمدن بزرگ» در سده بيستم ساخته شد و هم چنين آرشيتکت و طراح ساختمان‌هاي اوليه دانشگاه صنعتي شريف و بسياري از سازه‌هاي ديگر در ايران و جهان است.
پس از پروژه پيروزمندانه برج آزادي که تا پيش از انقلاب برج شهياد ناميده مي‌شد و دانشگاه صنعتي آريامهر (شريف)، نظارت و سرپرستي ساخت موزه بزرگ پاسارگاد در نزديکي آرامگاه کوروش کبير به او واگذار شد. امانت هم چنين معمار و طراح شماري چند از مراکز صنايع دستي، مدرسه، کتابخانه و حتي يک شهرک تفريحاتي در ساحل درياي خزر بوده‌است. او بعدها با گسترش کار خويش بناهايي در بيرون از کشور را نيز طراحي نمود، از آن دست، بناي سفارت ايران در شهر پکن، پايتخت جمهوري خلق چين که متمايزترين سفارتخانه ناحيه ديپلماتيک در پکن است.
از ديگر سازه‌هاي طراحي شده به دست وي مي‌توان به اين موردها اشاره کرد:
• ساختمان ابن سينا در دانشگاه صنعتي شريف (آريامهر پيشين) در سال 1354
• ساختمان سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري (مرکز صنايع دستي پيشين)، کامل شده در سال 1363
• ساختمان سفارت ايران در پکن (کامل شده در سال 1362)
• مرکز بهاييان در ويرجينيا آمريکا
• مرکز بهاييان در تگزاس آمريکا
• ساختمان مقر بيت العدل اعظم، از ساختمان‌هاي حول مقام اعلي، بارگاه باب در حيفا
• دارالتبليغ بين‌المللي از ساختمان‌هاي حول قوس مقام اعلي
• محفظه آثار بهايي از ساختمان‌هاي حول قوس مقام اعلي
• مشرق‌الاذکار در ساموآ
• امانت دانش‌آموخته دانشگاه تهران است.
عبدالرضا زکايي
عبدالرضا زکايي (زاده 1319) از معماران معاصر ايران است. وي در سال 1348 از دانشگاه ملي ايران در رشته معماري فارغ‌التحصيل گرديد. او از زمان فارغ‌التحصيلي تا سال 1357 در دفتر مشاور سردار افخمي و همکاران بعنوان طراح و مدير پروژه مشغول به کار بود. از پروژه‌هايي که او در آن نقش داشت مي‌توان به دانشگاه صنعتي اصفهان و ساختمان جديد مجلس شوراي ملي در سال 1355 اشاره نمود. وي از سال 1358تا کنون بعنوان موسس و مدير عامل مهندسين مشاور پل مير بوده و کارهاي با ارزشي را طراحي و اجرا نموده‌است. از کارهاي وي مي‌توان به مراکز تحقيقات سازمان انتقال خون ايران در سال 1374، ساختمان مجلس شوراي اسلامي ايران در سال 1376و باغ کتاب تهران در سال 1384 اشاره نمود.
از طرح‌هاي فضاي سبز و منظر شهري وي نيز مي‌توان به بوستان خواجوي کرماني در سال 1369، بوستان باروت کوبي 1374 و کتابخانه دولت‌آباد درسال 1375 اشاره کرد. وي درمسابقات متعدد معماري شرکت و در برخي حائز رتبه اول ودوم گرديده و موفق به دريافت تقدير نامه‌هاي متعدد بدليل خلق و اجراي پروژه‌هاي بزرگ وملي شده است. از پروژه‌هاي ملي شناخته‌شده مي‌توان به بيمارستان 1000 تختخوابي ضايعات نخاعي تهران 1362، بيمارستان شهيد بقايي اهواز (مقاوم در برابر حملات هوايي) در سال 1365، مرکز پالايش خون ايران در سال 1374 و ساختمان جديد مجلس شوراي اسلامي ايران در سال 1376 اشاره نمود.
هوشنگ سيحون
هوشنگ سيحون (1 شهريور 1299 تهران - 5 خرداد 1393 ونکوور کانادا) معمار، طراح، نقاش و مجسمه‌ساز سرشناس و نامدار اهل ايران بود. وي استاد معماري و رئيس سابق دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران بود.
سيحون، طراح بناي يادبودي آرامگاه بوعلي‌سينا و طراح آرامگاه‌هاي خيام، نادرشاه افشار، فردوسي و کمال‌الملک بوده‌است.
زندگي‌نامه
سيحون در خانواده‌اي آشنا با موسيقي به دنيا آمد. پدربزرگ او ميرزا عبدالله فراهاني از پيشگامان موسيقي سنتي و معروف به پدر موسيقي سنتي ايران بود. مادر وي، مولود خانم، از نوازندگان تار و سه‌تار و نيز دايي او مرحوم احمد عبادي، استاد بزرگ سه‌تار بود.
او پس از پايان تحصيل معماري در دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران، به دعوت آندره گدار رئيس اداره باستان‌شناسي وقت ايران براي ادامه تحصيل راهي پاريس مي‌شود و در دانشسراي عالي ملي هنرهاي زيباي پاريس( بوزار) طي حدود 3 سال تحت تعليم اوتلو زاواروني به تکميل دانش معماري خود مي‌پردازد و در سال 1949 به درجه دکتراي هنر مي‌رسد. او در بازگشت به ايران در سن 23 سالگي نخستين اثر معماري خود که بناي يادبودي بر آرامگاه بوعلي سينا بوده‌است را طراحي مي‌کند.
سيحون در طول سالهاي فعاليت خود عضو شوراي ملي باستان‌شناسي، شوراي عالي شهرسازي، شوراي مرکزي تمام دانشگاه‌هاي ايران و کميته بين‌المللي ايکوموس Icomos، وابسته به يونسکو در پيش ازانقلاب بوده و به مدت 15 سال مسؤوليت مرمت بناهاي تاريخي ايران را برعهده داشته‌است.
هوشنگ سيحون بيش از دو دهه در ونکوور کانادا زندگي کرد. وي شهروند افتخاري فرانسه نيز بود.
معماري
وي استاد دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران بوده و يک دوره رياست اين دانشکده را عهده‌دار بوده‌است. استاد «هوشنگ سيحون» نقاش و معمار پرسابقه ايراني، به مرد بناهاي ماندگار معروف است. از ميان پروژه‌هاي طراحي و ساخته شده وي مي‌توان به آرامگاه بزرگاني چون خيام، کمال‌الملک، بوعلي سينا، نادرشاه افشار، کلنل محمدتقي خان پسيان و ده‌ها مقبره و آرامگاه ديگر و نيز طراحي بناي «موزه توس» در سال 1347 و همچنين ساختمان بانک سپه در ميدان توپخانه تهران اشاره کرد.
وي همچنين طراحي ساختمان‌هاي سازمان نقشه‌برداري کل کشور، کارخانه نخ ريسي کوروس اخوان، کارخانه آرد مرشدي، مجتمع آموزشي ياغچي آباد، سينما آسيا، سينما سانترال، کارخانه کانادادراي (زمزم فعلي) در تهران و اهواز، کارخانه يخ سازي کورس اخوان و حدود 150 پروژه مسکوني خصوصي را بر عهده داشته‌است.
استاد سيحون «نقش‌افکني» است که در دنياي ابعاد، از معاني پر رمز و راز باطن سخن به ميان مي‌آورد و براي بزرگاني که معمار و طراح آرامگاه‌شان بوده، کوشيده‌است تا معاني باطني، فلسفه نظري و ساحت وجودي هر يک را در نقش مقبره‌اش متجلي و نمايان سازد. به عنوان مثال استاد سيحون در سال 1338، طرح آرامگاه حکيم عمر خيام را مبتني بر اصول رياضي و مثلثاتي خيام، پايه‌گذاري و طراحي نموده‌است.
او در کتاب نگاهي به ايران درخصوص بناي آرامگاه نادرشاه افشار مي‌نويسد:
"ماده اصلي ساختمان از سنگ خاراي منطقه کوهسنگي مشهد، مشهور به سنگ هرکاره است. اين سنگ يکي از مقاوم‌ترين سنگ‌هايي است که در ايران وجود دارد ... او دليل اين انتخاب را اشاره به صلابت و عظمت نادرشاه افشار مي‌داند و در ادامه مي‌نويسد: ... شکل کلي مقبره نادر به شکل شش ضلعي متناسبي است که شکلِ سياه چادرهايي را تداعي مي‌کند؛ دليل اين امر همين نکته‌است که نادر به جاي کاخ، در زير چادر زندگي مي‌کرد."
هوشنگ سيحون و نحوه برخورد با معماري
راهي را که من در معماري پيش گرفته‌ام به طور خلاصه و به صورت فهرست ذکر مي‌کنم. در معماري، قبل از هر چيز علاقه دارم منطق را هميشه در نظر داشته باشم. هيچ‌گاه هيچ چيز نبايد بي منطق در معماري به کار برود، حتي کوچکترين خط و کم‌ترين نقطه بايستي دليل و معني مخصوص به خود داشته باشد و مخصوصاً از فانتزي‌هاي بي‌معني و بي مغز گريزانم. حقيقت بايستي عريان و بي پرده در معماري خودنمايي کند ولو اگر گاهي اوقات زننده باشد، اطمينان دارم که حقيقت هميشه زيبايي و لطف مخصوص به خود را خواهد داشت.
آنچه مي‌سازم با احتياجات برنامه و صاحب کار بايستي مطابقت داشته باشد. هيچ چيز زياد تر يا کمتر از آنچه مورد احتياج است نبايستي ساخته شود. با تزئينات زياده از حد موافقت ندارم. زيرا اگر معماري به خودي خود کامل و زيباست احتياجي به رنگ و روغن و تزئينات ندارد. حجم‌ها و تناسبات وقتي زيبا نباشند هر قدر هم عوامل تزئيني به بنا اضافه کنيم تأثيري در زيبايي آن نخواهد داشت. سادگي و بي تکلفي را هدف خود مي‌دانم.
يک معمار خوب بايد مثل يک شعر عالي ساده، سهل و ممتنع باشد. از شلوغي و درهم و برهمي بي اندازه گريزانم. نقشه ساده هميشه زود خوانده مي‌شود و اشخاص را گمراه نمي‌کند. طرح نقشه يک ساختمان مثل حل يک مسئله است. بايد هميشه ساده‌ترين راه حل را در نظر گرفت و از راه‌هاي پيچ در پيچ صرف نظر کرد. براي هر يک از مصالح ارزش مخصوص به خودش را قائلم و هميشه سعي کرده‌ام با به کار بردن به موقع آنها ارزش واقعي آنها را به معرض ديد بگذارم.
امکانات فني و ساختماني کشور خودمان را هميشه در نظر مي‌گيرم و سعي مي‌کنم با عوامل موجود خود را تطبيق دهم. براي معماري ايران از نظر پلاستيک اهميت فوق‌العاده‌اي قائلم و در تمام موارد سعي مي‌کنم از اين منبع عالي و گرانبها به عنوان پايه و اساس استفاده کنم و الهام بگيرم؛ و هدفم اين است که معماري اين کشور را به پايه ايي برسانم که همان احترام خاصي را که در دوره‌هاي گذشته براي ما قائل بودند باز هم داشته باشند. (سيحون، 1340)
پس از کودتاي سوم اسفند ماه سال 1299 خورشيدي، در سال 1301 خورشيدي، گروهي از رجال سياسي-فرهنگي و علاقه‌مند به هنر ايران، براي حفظ و نگه داري و تعمير ساختمان‌هاي تاريخي و پاس حرمت يادگارها و مفاخر فرهنگي و هنري ايران، گرد هم آمدند و جمعيتي به نام «انجمن آثار ملّي» را تشکيل دادند. از اقدامات اوليه انجمن آثار ملّي، طرح ساخت مقبره حکيم ابوالقاسم فردوسي بود. کريم طاهرزاده بهزاد، طرح آرامگاه فردوسي را پيشنهاد کرد و اين طرح در سال 1313 خورشيدي افتتاح شد (بحر العلوم، 1355: 33). به علت نا آشنايي سازندگان به فنون آزمايش خاک، محاسبه نکردن دقيق و بي اطلاعي از وضعيت آب‌هاي زير زميني ناحيه طوس، ساختمان از همان نخستين سال‌ها، شروع به نشست کرد و پس از 30 سال، هوشنگ سيحون با حفظ طرح اوليه و الحاقات جديد، بنايي جديد ساخت. پس از برگزاري جشن هزاره فردوسي و آغاز جنگ جهاني دوم، به علت عدم تأمين اعتبار مالي، تا سال 1323 خورشيدي، انجمن آثار ملّي عملاً فعاليتي نداشت و در آذر ماه همين سال، فعاليت خود را از نو آغاز کرد. دو اقدام اوليه انجمن آثار ملّي، در دوره دوم فعاليت خود، توجه به ساخت آرامگاه ابوعلي سينا و آرامگاه سعدي(طرح مشترک محسن فروغي و علي‌اکبر صادق به سال 1328خورشيدي) بود.
طرح ساخت آرامگاه ابوعلي سينا، به مناسبت هزارمين سال تولد ابوعلي (1330خورشيدي)، از اولين کارهاي دوره دوم فعاليت انجمن آثار ملّي بود. هيئت مؤسسان انجمن آثار ملّي، در سال 1324 خورشيدي، با پيش فرض برتري تلفيق معماري قديم و جديد، يک مسابقه معماري بين معماران آن دوره ترتيب داد که با نظر مساعد آندره گدار و محسن فروغي، طرح هوشنگ سيحون به عنوان بهترين طرح مسابقه برگزيده شد. جايزه بهترين طرح، اجراي ساختمان بود. بعد از تصويب نهايي طرح در سال 1326 خورشيدي، انجمن آثار ملّي، تصميم به ساخت مقبره ابن سينا گرفت. به گزارش انجمن آثار ملّي، سيحون در آن زمان براي تکميل تحصيلات خود، در پاريس به سر مي‌برد و پس از آگاهي از تصميم انجمن آثار ملّي در خرداد ماه سال 1327 خورشيدي، طرح نهايي را که در اصل به عنوان پايان‌نامه خود در پاريس ارائه کرده بود، به انجمن آثار ملّي فرستاد.
در سال 1328 خورشيدي، قرار داد ساخت مقبره به شرکت پيمانکاري ابتهاج و شرکاء واگذار شد. مهمترين امتياز اين شرکت، استخدام مهندس پولاک (polak)، اهل کشور چکوسلوواکي، براي محاسبه و نظارت بر اجراي طرح بود. ساخت مقبره از خرداد ماه همان سال آغاز شد. محمدتقي مصطفوي، درباره ايده طراحي مقبره مي‌نويسد.
تفاوت آرامگاه ابوعلي سينا با گنبد قابوس
اختلاف عمده که برج آرامگاه ابوعلي سينا با گنبد قابوس دارد دو چيز است: يکي اين که به مناسبت موقعيت و محدود بودن فضاي آرامگاه ابوعلي و همچنين توجه به ميزان مخارجي که پيش بيني مي‌گشت، ابعاد برج آرامگاه ابوعلي، نصف ابعاد گنبد قابوس در نظر گرفته شده‌است و در ابتداي امر، چنين تصميمي نگرفته بودند، لکن محذوراتي، انجمن آثار ملّي را وادار نمود که از آقاي مهندس سيحون، طراح و ناظر آرامگاه بخواهد تا ابعاد ساختمان را به نصف تقليل دهد. اختلاف عمده ديگر اين است که فاصله بين ترک‌هاي آرامگاه ابوعلي سينا باز و گشاده است، در صورتي که بناي گنبد قابوس از بنياد تا [بالا جز] در ورودي و روزنه کوچکي در پايين گنبد، هيچ گونه منفذي به خارج ندارد و به سبک زمان آن دوران، چون دخمه تاريک و فاقد روشنايي است و اين ابتکار يعني بازگذاردن فواصل ترک‌ها در برج آرامگاه ابوعلي، علاوه بر آن که با وضع اقليمي همدان و بادهاي شديد آن سرزمين، بسيار عمل به مورد مستحسن به شمار مي‌رود، اصولاً بناي مزبور را به صورتي بسيار جالب و مطبوع در آورده، آن را بس زيباتر و پسنديده تر از آنچه تصور مي‌رفت ساخته‌است.
سيحون در مورد انديشه‌هاي به کار رفته در طراحي مقبره چنين مي‌نويسد
اولين بناي يادبودي که با طرح اينجانب برپا شد، بناي يادبود و آرامگاه واقع در همدان است که 50 سال پيش ساخته شده‌است. اين بنا، براي مراسم هزاره ابوعلي به وجود آمد که توسط «انجمن آثار ملّي ايران»، سرپرستي مي‌شد. تمام عوامل بنا، از اشکال هندسي و نمادين فراوان تشکيل شده‌اند و هر کدام مفهوم خاص خود را دارند. مربع، پايه و اساس اين بنا است.
خود آرامگاه در وسط تالاري مربع شکل قرار گرفته‌است که پله مدور و پايه‌هاي دوازده‌گانه برج يادبود به دوره دايره پله، مزار را احاطه کرده‌اند. شکل بنا از خارج داراي دو قسمت است، يکي قسمت زيرين که در برگيرنده ورودي، مقبره، کتابخانه، تالار اجتماعات و پذيرايي است و ديگر قسمت بالا که برج يادبود بنا است. در ميان باغي در اطراف آن، قسمت زيرين بنا، از طرف در ورودي داراي ايواني است با ده ستونکه هر ستون علامت يک قرن است و ده قرن اشاره به هزاره ابوعلي است. از طرف ديگر، ابوعلي دانشمندي است بلند پايه با دانش‌هاي متعدد، فلسفه، حکمت، پزشکي، موسيقي، کيميا و غيره که بعضي‌ها او را متفکر دوازده دانش دانسته‌اند.
ستون بندي و ديوار پُر در قسمت زيرين نماي اصلي، اشاره‌اي است به معماري يونان قديم، و برج دوازده ترک در بالا، از طرفي، اشاره به بناي همزمان ابوعلي يعني گنبد قابوس دارد و از طرف ديگر، دانش‌هاي دوازده‌گانه ابوعلي را تداعي مي‌کند، همچنين فلسفه ايران را پايه فلسفه يونان نشان مي‌دهد. اين ايوان ده ستوني و برج بتني باز، مجموعاً در داخل يک مربع بزرگ با اضلاع28/5 متر جا گرفته‌اند که البته خود مربع ديده نمي‌شود، ولي ضلع افقي آن کف ايوان و ضلع عمودي از کف زمين تا رأس برج است و نماد انسان ايستاده با دست‌هاي گشاده را، که خود ابوعلي است، تداعي مي‌کند.
اگر با دقت به جزئيات اين بنا توجه شود، شکل مربع، چه در نقشه و چه در نما، به صور مختلف به کار رفته‌است. از جمله، قسمت ورودي پنجره‌هاي کتابخانه و سالن اجتماعات، هر کدام داراي سه قسمت مربعي‌شکل هستند که بازهم با شبکه‌هاي سنگي مربع به اجزاي کوچکتر تقسيم شده‌اند. تالار آرامگاه، نقشه مربع دارد. خود سنگ مزار، در داخل يک مربع مرمري جا گرفته در بالا مصطبه برج يادبود، مربعي‌شکل است. استيل برتري (مکعب چهارگوش) [کذا في الاصل!] وسط آن مربع است و اقطارشدر قسمت پوشش، چهار مثلث به وجود آورده‌اند که رأس آنها بالاترين نقطه «استيل» است. درهاي ورودي با جزييات بزرگ و کوچک، مربع ساخته شده‌اند. به‌طورکلي، بيش از پانصد مربع با ابعاد و موقعيت‌هاي مختلف در اين بنا گنجانده شده‌است که قبلاً به خواص هندسي و نمادين آن اشاره کرديم.
مساحت زمين
مساحت اراضي محوطه مقبره، حدود هفت هزار متر مربع است. طول بناي آرامگاه 64 متر و رو به خيابان ابوعلي است و نماي آن از سنگ خارا پوشيده شده‌است. سطح حياط با سه پله سراسري به ايوان متصل است. ايوان به طول 30 متر و عرض 3 متر، در شرق ساختمان قرار دارد. ده ستون به ارتفاع 4/1 متر به صورت کمابيش مخروطي (قطر پايين ستون‌ها 95 سانتي‌متر و در بالا 75سانتي‌متر) ساخته شده‌اند. نماي کلي ايوان، يادآور معابد باستاني است و تمثيل عدد ده براي هزاره ابن سينا طراحي شده‌است. ايوان با دري به ارتفاع 24/3 متر و عرض 6/1 متر، به سرسراي آرامگاه متصل مي‌شود. سرسرا به طول 8/8 متر و عرض 3/6 متر و ارتفاع 19/4 متر طراحي شده‌است. در طرف راست و چپ سرسرا، سنگ قبر قديمي ابوعلي سينا و ابوسعيد دخدوک، بر روي پايه‌هايي از سنگ خارا قرار دارند.
محوطه اطراف مقبره
محوطه اصلي مقبره، چهارگوش و هر ضلع آن 5/11 متر و مساحت آن 5/132متر مربع است. دوازده پايه برج آرامگاه، در اين محوطه چهارگوش قرار دارند و قبراين سينا، در ميان پايه‌هاي برج محصور است. در دو طرف سرسرا، دو تالار قرار دارد. يکي در جنوب، که تالار سخراني و اجتماعات است و يکي در شمال، که کتابخانه آرامگاه‌است. طول تالار کتابخانه 45/9 متر و عرض آن 5/75 متر است و بر ديوار شرقي آن سه پنجره به طول و عرض 88/1 متر، طراحي و تعبيه شده‌است. در سمت غرب تالار کتابخانه، مخزن کتاب به طول 45/9 متر و عرض جاي دارد. قسمت سوم، برجي واقع در زاويه شمال شرقي بناي اصلي است که با دو ستون سنگي يکپارچه به ارتفاع 9/4 متر به اين بنا اتصال مي‌يابد. ارتفاع برج 5/12 متر و طول و عرض پايين آن 5/9 5/5* متر و بالاي آن به طول و عرض متوسط 8/4 متر است.
طراحي آرامگاه خيام
به گزارش انجمن آثار ملّي در آبان ماه سال 1335 خورشيدي، استاد ابوالحسن صديقي متعهد مي‌شود، مجسمه گچي نادر را آماده کند و براي ساخت مجسمه برنزي به ايتاليا بفرستد تا مؤسسه ايتاليايي بروني (BRUNI) در شهر رم، ساخت مجسمه برنزي را به انجام برساند. در مردادماه همان سال، انجمن آثار ملّي در نامه ايي به سيحون چنين نوشت که وضع بناي موجود آرامگاه خيام متناسب با شخصيت علمي و هنري خيام نيست و انجمن آثار ملّي در نظر دارد در اين مورد اقداماتي به عمل آورد. از سيحون خواسته شد، طرح و نقشه جديدي متناسب با شخصيت خيام طراحي کند. سيحون و حسين جودت (ناظر انجمن آثار ملّي)، پس از بازديد از مکان، در نامه ايي به انجمن آثار ملّي چنين گزارش دادند:
[…] راجع به مقبره خيام، به طوري که ملاحظه فرموده‌اند، محل آن فعلاً چسبيده به بقعه امام زاده محمّد محروق مي‌باشد و هرگونه عملي در اين محل نمي‌تواند استقلال و برجستگي به مقبره خيام بدهد و لازم است که محل جديدي در همان محوطه در نظر گرفته شود. با مطالعاتي که در اين قسمت به عمل آمد، محل آرامگاه و کروکي لازم متناسب با محل جديد تهيه گرديد تا در صورتي که مورد موافقت باشد، نقشه‌هاي تکميلي و به صورت برآورد هزينه آن تقديم گردد.
محل جديد آرامگاه انتخابي سيحون در «گوشه شمالي باغ»، مورد تأييد انجمن آثار ملّي قرار گرفت و در پي آن، طرح پيش نهادي او در سال 1337 خورشيدي، به دانشکده هنرهاي زيبا دانشگاه تهران فرستاده شد. محسن فروغي، رئيس دانشکده هنرهاي زيبا، در نامه ايي به انجمن آثار ملّي چنين گزارش داد: طرحي که توسط آقاي مهندس هوشنگ سيحون، استاد اين دانشکده، براي آرامگاه حکيم عمر خيام تهيه شده‌است و ماکت‌هاي مربوط به آن، مورد دقت قرار گرفت و از طرف آقاي سيحون درباره آن توضيحات کافي داده شد. با توجه به اين نکته که در تهيه طرح مزبور، از سبک معماري ايراني حداکثر استفاده به عمل آمده‌است، اين نقشه چه از لحاظ اصول فن معماري و چه از نظر سبک، براي آرامگاه حکيم بزرگ ايران کاملاً مناسب است.
بعد از گزارش فروغي به انجمن آثار ملّي، سيحون در اسفند ماه سال 1337 خورشيدي، متعهد شد نقشه‌هاي قطعي و نقشه‌هاي اجزاي کار را شامل مقبره اصلي، سکوبندي اطراف و آب نماها و بناهاي تابعه آن و همچنين، نظارت کار را هر چه زودتر براي ساخت مقبره به انجمن آثار ملي تحويل دهد. او مشخصات فني بنا را چنين توصيف مي‌کند: استخوان بندي بنا فلزي و داراي روکش آلومينيوم خواهد بود و قسمت سقف با نوعي شيشه‌هاي ضخيم الوان و متن قسمت بدنه با کاشي پشت و رو تزئين خواهد شد. زير سازي بنا با بتن و کرسي و پله‌ها با سنگ گرانيت و بدنه ديوار مجاور آب نماها با سنگ تراورتن و سنگ روي قبر از سنگ سياه مشهد خواهد بود. شرکت ساختماني کا. ژ. ت. در سال 1337 خورشيدي، به انجمن آثار ملّي اطلاع داد، حاضر است مسئوليت ساخت کار را با در نظر گرفتن نظريات سيحون به عهده گيرد و ساختمان آرامگاه خيامرا بدون عيب و نقص به اجرا در آورد. خيام در واقع سه شخصيت دارد: رياضيدان، منجم و شاعر است که بايد هر سه شخصيت در بنا نشان داده مي‌شد. دايره کف به ده قسمت تقسيم شد، به طوري که يادبود بر 10 پايه مستقر باشد. عدد 10 اولين عدد دو رقمي رياضي و پايه اصلي بسياري از اعداد است. از هر يک از پايه‌ها دو تيغه مورب به طرف بالا حرکت مي‌کند، به ترتيبي که با تقاطع اين تيغه‌ها حجم کلي برج در فضا ساخته مي‌شود و چون تيغه‌ها مورب اند خطوط افقي آنها بايد ناظر بر محور عمودي باشد. پس تيغه‌ها به صورت مارپيچي شکل به سوي بالا حرکت مي‌کنند تا با هم تلاقي يابند و از طرف ديگر سر در بياورند که خود شکل پيچيده رياضي و هندسي است. اين شکل با عدد 10 هر دو سمبل دانش رياضي خيام است. برخورد تيغه‌ها با يک يگر فضاهاي پر و خالي و به خصوص در بالا ستاره‌هاي درهمي به وجود مي‌آورند که از لا به لاي آنها آسمان آبي نيشابور پيداست و به تدريج به طرف نوکِ گنبد ستاره‌ها کوچکتر مي‌شوند تا در آخر يک ستاره پنج پر آنها را کامل مي‌کند. اين ستاره‌ها و آسمان به شخصيت نجومي خيام اشاره دارد.
و اما برخورد تيغه‌ها با هم ده لوزي بزرگ مي‌سازد که بايد با کاشي پر شوند. بهترين تزيين خود رباعيات خيام اند که به صورت خط شکسته و در هم به روش سياه مشق‌هاي خطاطان بزرگي همچون مير عماد و بعضي استادان شکسته نويس با کاشي به صورت نقوش انتزاعي سر تاسر لوزي‌ها را پر مي‌کنند. بايد گفت در تاريخ معماري ايران اولين باري بود که خط شکسته در تزيينات بنا به کار رفت. از داخل نيز قسمت‌هاي پر، از جمله همين لوزي‌ها با نقش گل و برگ و پيچک باز هم با کاشي معرق زينت يافتند. تماماً شخصيت شاعري خيام را مي‌نمايند.
دور تا دور برج، در قسمت اختلاف سطح، چشمه سارها در اطراف، دايره‌اي وسيع به مرکز خود برج شکل گرفتند. همه بنا از سنگ گرانيت با اجزاي مثلثي شکل و تو رفتگي‌ها و برون آمادگي‌هايي ساخته شده که تا اندازه‌اي شکل خيمه را تداعي مي‌کنند و اين به نام خيام اشاره دارد، چون پدرش خيمه دوز بوده نامش را به همين مناسبت برگزيده‌است. از طرف ديگر حوض‌ها با کاشي فيروزه، که در مجموع قسمتي از ستاره را نشان مي‌دهند، به تعداد هفت فلک و هفت آسمان و هفت تپه باز به دانش ستاره‌شناسي و نجوم خيام اشاره دارد. روي هم رفته، مجموعه حال و هوايي شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش به وجود آمد و همان‌طور که خواست خود خيام بود، کاملاً باز است و مزارش بهاران گل افشان . ...» سيحون و حسين جودت نيز اعلام کردند:طرح اوليه ساختمان آرامگاه خيام با استخوان بندي فلزي تهيه گرديد و در نظر بود که رو کار آن با آلومينيوم پوشيده شود. پس از مراجعه به اهل فن معلوم شد که رو کش آلومينيوم بر فلز آثار نامطلوبي از لحاظ ترکيبات شيميايي دارد. از اين رو تصميم گرفته شد که کار را با بتن ظريف اجرا گردد و ارتفاع آرامگاه نيز از 12 متر به 22 متر ترقي داده شود تا عظمت بيشتري پيدا کند.
نقاشي و طراحي
سيحون در کنار معماري، به نقاشي از مناظر و روستاهاي ايران مي‌پرداخت و نمايشگاه‌هايي از آثار خود را، در ايران و در خارج از ايران برپا کرده‌است. آثار وي در نمايشگاهي در دانشگاه ماساچوست در سال 1972 در کنار آثار هنرمنداني چون پيکاسو و سالوادور دالي به نمايش درآمد. در اين نمايشگاه تابلويي از «کلاف‌هاي خطي» را به نمايش گذاشت که در آن از خطوط موازي و پر پيچ و تابي استفاده کرده بود، که همديگر را قطع نمي‌کردند. دانشگاه‌هايي مثل MIT، هاروارد، واشنگتن و برکلي مجموعه‌اي از نقاشي‌هاي او را گردآوري کرده و نگهداري مي‌کنند.
همسر سابق وي معصومه سيحون نيز نقاش بود و صاحب گالري سيحون در تهران.
درگذشت
وي در ساعت چهار و نيم صبح 26 مه 2014 در بيمارستان ونکوور بر اثر پاره شدن رگ آئورت در سن 93 سالگي درگذشت.
وصيت‌نامه
سيحون در وصيت‌نامه خويش خواسته‌است تا بنيادي به نام او توسط فرزندانش مريم و نادر سيحون براي نگهداري از کليه آثار نقاشي و طراحي او تأسيس شود و در شرايط مناسب در نهايت همه اين آثار به موزه‌اي در ايران اهدا شود.
آثار
معماري شاخص
• آرامگاه نادرشاه در مشهد
• آرامگاه کمال الملک در نيشابور
• آرامگاه ابوعلي سينا در همدان1951
• آرامگاه خيام در نيشابور1338
• بازسازي و طراحي آرامگاه فردوسي در توس بر پايه طرح پيشين، در سال 1347
• آرامگاه کلنل محمدتقي‌خان پسيان
• مقبره عباس ميرزا و بعضي دولتمردان قاجار
• ساختمان بانک سپه در تهران
• بناي موزه توس 1347
• مرکز فرهنگي يزد
