معماری جهان
تاريخ معماري
تاريخ معماري به زماني بر مي‌گردد که آدمي براي زندگي مجبور به ساخت سرپناه براي خويش بود. معماري از دوره‌هاي پيش از تاريخ اساسي ترين نيازهاي بشري را همچون ساخت سرپناه و خانه برآورده ساخته‌است. در عين حال معماري به دليل قابليت خلق طرح‌هايي در ابعاد بزرگ و با شکوه امکان يافته تا به عنوان واسط خود بزرگنمايي و نمايشي در خدمت افراد گروه ها و يا کل جامعه قرار بگيرد.
به علاوه معماري بر خلاف ساخت ابزار مانند يک تبر سنگي يا يک جام سفالي تقريبا هميشه با کمک و تلاش جمعي صورت مي‌گيرد و نه همت فردي در واقع نوعي فعاليت هدفمند و خلاق گروهي از افراد است که در درون يک محيط تاريخي خاص عمل مي‌کنند. به همين علت معماري در طي زمان به هيچ وجه صرفا يک مقوله مختص تاريخ هنر نبوده‌است. بلکه هميشه به عنوان عاملي مهم تاريخ اجتماعي نژادانساني را نيز تحت تاثير خود قرار داده‌است.
معماري نوسنگي
معماري نوسنگي، معماري دوران نوسنگي است. در جنوب‌غربي آسيا، فرهنگ نوسنگي درست بعد از 10000 سال قبل ميلاد در سرزمين شام حضور پيدا کرد. واز آنجا به سمت شرق و غرب گسترش پيدا کرد. در آنجا فرهنگ‌هاي ابتدايي نوسنگي در آناتولي، سوريه و عراق در حدود 8000 ق.م وجود داشت و اولين جامعه‌ي توليد‌کننده غذا ابتدا در جنوب شرقي اروپا در حدود 7000 ق.م و در مرکز اروپا در حدود 5500 ق.م بوجود آمد. البته با چند استثنا کوچک (سرمنشا تيشه‌هاي مسي و نيزه در منطقه “درياچه‌هاي بزرگ” بود). مردم قاره آمريکا تا زماني که اروپاييان با آنها ارتباط پيدا کردند در مرحله نوسنگي در تکنولوژي باقي‌ماندند.
مردم دوران نوسنگي در سرزمين شام، آناتولي، شمال بين‌النهرين و آسياي ميانه بناهاي بزرگي بودند و از آجر براي ساخت خانه و دهکده‌هاي خود استفاده‌مي‌کردند. در کاتال‌هويوک (مکاني در ترکيه امروزي)، خانه‌ها گچ‌کاري و رنگ شده بودند و با صحنه‌هايي از انسان و حيوان تزيين شده‌بودند. در فرهنگ نوسنگيِ مردم مالت در اطراف درياي مديترانه، مردم در معابد مگاليتک به پرستش مي‌پرداختند.
در اروپا، «خانه‌هاي بلند» از اندود و ترکه ساخته‌شده‌بود. مقبره‌هاي داراي تزينات براي مردگان بناشده‌بود. اين مقبره‌ها اختصاصا در ايرلند زياد هستند. جايي که در آن چندين هزار مقبره از اين دست در آن هنوز موجوداست. مردم نوسنگي در بريتانيا پشته‌هاي بلند و تالار مقبره براي مردگانشان و اردوگاه‌هاي کازويد و هنگ‌هايي براي معادن سنگ چخماق و يادماني‌هاي کرسيوس مي‌ساختند.
معماري خاورميانه
معماري ايراني
کليه بررسي‌ها و کاوش‌هاي باستانشناسي حکايت از آن دارد که سابقه معماري ايران به حدود هزاره هفتم قبل از ميلاد مي‌رسد. از آن زمان تا کنون پيوسته اين هنر در ارتباط با مسائل گوناگون، بويژه علل مذهبي، توسعه و تکامل يافته‌است. معماري ايران داراي ويژگي‌هايي است که در مقايسه با معماري کشورهاي ديگر جهان از ارزشي ويژه برخوردار است: ويژگي‌هايي چون طراحي مناسب، محاسبات دقيق، فرم درست پوشش، رعايت مسائل فني و علمي در ساختمان، ايوان‌هاي رفيع، ستون‌هاي بلند و بالاخره تزئينات گوناگون که هر يک در عين سادگي معرف شکوه معماري ايران است.
معماري مصر
طي 10 هزار سال تمدن مصر باستان که در دره نيل واقع شده يکي از شاخص‌ترين تمدن‌هاي زمانه خود است. حتي امروزه آثار معماريي مانند مجسمه ابوالهول و اهرام جزو ميراث فرهنگي يونسکو محسوب مي‌شوند. از 5500 تا 2800 سال قبل، فرمانروايان قدرتمند مصر بناهاي عظيم و شگفت انگيز زيادي از جمله اهرام، آرامگاه ها و معابد زيادي در مصر ساختند که تا امروز پا برجاست. اين بناها مانند اهرام جيزه نه تنها ابتدايي نيستند، بلکه معماري بسيار پيچيده و حيرت انگيزي دارند که هنر معماري و علم مهندسي سازندگان آن را اثبات مي کنند. مصالح ساختماني که مصري ها از آن استفاده مي کردند عمدتا انواع سنگ معدن و سنگ گرانيت بوده است که با قايق هاي عظيم از طريق رود نيل به مصر آورده مي شده است. از جمله بناهايي که از معماري شگفت انگيزي برخوردارند مي توان به دره شاهان و معبد حتشپسوت اشاره کرد. معماري مصر باستان را منتقدان معماري به چندين روش دسته‌بندي کرده‌اند.
• دسته‌بندي بر پايه مصالح
• دسته‌بندي بر پايه دوره تاريخي
معماري بين النهرين
معماري بين النهرين دوره‌اي در تاريخ هنر است که در آن اهميت نقش برجسته‌ها بيشتر شد، يکي از دلايل اين امر آن بود که آشوريان قومي شمالي بودند و سنگ آنجا بيشتر يافت مي‌شد. با اين حال از آشور اغلب نقش برجسته باقي مانده‌است و تنها يک مجسمه. آثار دوره آشور هم حالتي اسطوره‌اي دارند و هم حالتي زميني و به قدرت پادشاهان مي‌پردازند. صحنه‌هاي نبرد و جنگ در اين دوره مشاهده مي‌شود و نقش برجسته‌ها بسيار شلوغ هستند.
معماري مديترانه
معماري آسيايي شرقي
معماري چين
معماري چين نيز همانند ساير هنرهاي آن از گستردگي و تنـوع فراوان برخوردار است، هر چند آثار معماري آنان گاه به علت استفاده از مصالح کم دوام از بين رفته‌اند، وليکن آنچه از اين آثار باقيمانده، گوياي اين حقيقت است که آثار چين در حد معماري‌هاي مصر و بين النهرين و ايران باستان است. به طور کلي معماري چين شامل معابد کنفوسيوسي، لائوتسه، بودايي پاگودا، قصر، ديوار بزرگ چين، خانه و ديرها، آرامگاه‌ها و معابد صخره‌اي (غارها) است. معماري چين يگانه سيستم معماري در جهان است که ترکيب بندي چوبي عمده ان ميباشد که تجلي بخش عميق اصول اخلاقي چيني‌ها و ديدگاه‌هاي زيبائي، ارزش و طبيعت است.
معماري آفريقا
تاريخ هنر و معماري آفريقا دوره وسيعي را پوشش ميدهد: شروع آن از 25500 سال قبل از ميلاد مسيح بوده و تا به امروز ادامه يافته است. اولين نمونه هاي آثارهنري در آفريقا تصاوير منقوش از حيوانات بر روي تخته سنگهايي هستند که در غارهايي در کشور ناميبيا کشف شده است.اين تصاوير حيوانات که يا برروي ديوار غارها کنده کاري شده و يا نقاشي شده است، متعلق به سالهاي 4000 تا 6000 قبل از ميلاد ميباشد. معمولا اين نقاشي ها نشانگرمراسم آئيني و چگونگي تهيه غذا ميباشند. جديدترين مجسمه هاي شناخته شده در آفريقا متعلق به کشور نيجريه و مربوط به سالهاي 500 قبل از ميلاد تا 2000 بعد از ميلاد ميباشند که نمايانگر سرهاي سفالي و تنديسهايي از انسان مي باشند. بسياري از نمونه هايي که در حال حاضر موجود مباشند مربوط به قرن 14 تا 17 هستند. گرچه آثارهنري که شناخته شده تر است مربوط به قرن 19 و بعد از آن ميباشد که نسبتا جديدترند.
معماري اروپا
معماري روم
در ابتدا رو ميان در آلونک هاي چوبي به شکل بدوي زندگي مي کردند.روميان را مي توان اولين شهرنشين هايي که از آپارتمان استفاده مي کردند ناميد.در روم ساختن ساختمان هايي با ارتفاع بيش از 20 متر ممنوع بود.دليل آن، جلوگيري از فروريختن ساختمان ها بود.معماران رومي بيشتر نيروي خويش را بر ساختن بناهاي ضروري و عظيم و نقشه هاي کارآمد متمرکز کرده بودند.البته اينان نيز معبدهايي به تقليد از نقشه هايي که در آن ها عناصري از معماري يوناني و آتروسک به شيوه اي بي مانند ترکيب شده بودند ساختند.رومي ها براي اولين بار طاق هاي قوسي که با طاق ضربي بودند، را مورد استفاده و بهره برداري قرار دادند. به نظر مي رسد استفاده از قوس را از ايرانيان آموخته باشند.کشف بتن معماري رومي را به شدت تحت تاثير قرار داد.رومي از سنگ” مرمر” براي تزيين بنا استفاده مي کرده اند.ضخامت سنگ را به قدري نازک انتخاب مي کردند و بسيار شبيه کاغذ ديواري بود.
معماري رومي‌وار
معماري رومانسک اصطلاحي است که جهت تشريح موضوعي از اروپا که معماري را در اواخر قرن 10 تحت تأثير قرار داد و در روش گوتيک دخالت خود در طول قرن .12روش رومانسيک در انگلستان بصورت سنتي‌تري به نام معماري نورمان خوانده شد. معماري رومانسيک با کيفيت توده‌اي آن، ديوارهاي ضخيمش، طاقهاي گردش، پايه‌ها محکم، تاقهاي فنري برجهاي بزرگ و دالانهاي تزئين شده‌اش شناخته شده‌است. هر ساختماني شکل واضحي را نشان ميدهد و به ندرت داراي نقشه‌هاي معمولي متقارن هستند بنابراين نماي کلّي آنها نسبت به ساختمانهاي گوتيک که دنبالروش است ساده‌تر به نظر مي‌رسد.
معماري گوتيک
معماري گوتيک يکي از سبک‌ها و دوره‌هاي تاريخي معماري است. اين سبک يک سبک مذهبي بوده که همواره در خدمت کليسا بوده‌است. آغاز پيدايش هيچ يک از شيوه‌هاي معماري را به دقت شيوه گوتيک نمي‌توان تعيين کرد. هنر معماري گوتيک در ميان سالهاي) 1137 و 1144 ميلادي( در جريان بازسازي کليساي سنت دنيس فرانسه پا به عرصه وجود گذاشت و تا اواسط قرن شانزدهم ميلادي در اروپا معمول بود. هنر گوتيک در ميان دو دوره رمانسک و رنسانس واقع شده‌است و تا قبل از دوره مدرن گوتيک به عنوان يک صفت منفي به کار مي‌رفت فيلاريته از آن به عنوان هنر فلاکت زده ياد مي‌کند.
معماري رنسانس
معماري رنسانس به معماري اروپا در سده‌هاي 15 و 16 ميلادي (دوره رنسانس( اطلاق مي‌شود که از مشخصه‌هاي آن، نوزايي عناصر فرهنگي روم و يونان باستان بود. رنسانس (به انگليسي(Renaissance: يا نوزايي، جنبش فرهنگي مهمي بود که آغازگر دوراني از انقلاب علمي و اصلاحات مذهبي و پيشرفت هنري در اروپا شد. عصر نوزايش، دوران گذار بين سده‌هاي ميانه و دوران جديد است. در ميان موافقان با آن در دوره رنسانس، به معناي بازگشت به سوي سنت‌هاي کلاسيک هنر روم و يونان بود. در واقع، مخالفان سبک گوتيک معتقد بودند که مي‌خواهند بار ديگر به سوي مولفه‌هاي هنري روم و يونان بازگردند و آن عناصر را احيا کنند. اولين بار، واژه لفظ رنسانس را فرانسويها در قرن 16 ميلادي، به کاربردند. معمولاً شروع دوره نوزايش را در سده چهاردهم در شمال ايتاليا مي‌دانند. خاستگاه رنسانس شهر فلورانس است. اين جنبش در سده پانزدهم ميلادي، شمال اروپا را نيز فراگرفت. رنسانس، يک تحول 300 ساله‌است که در سالهاي 1300 از فلورانس ايتاليا شروع شد و در عرض سه قرن در سراسر اروپا انتشار و در انگلستان پايان يافت.
معماري باروک
معماري باروک از ايتاليا شروع شد و قسمت اعظم اروپا را هم به زير پوشش خود درآورد. تقريبا از اوايل قرن 17 تا اواسط قرن 18 در بيشتر کشورهاي لاتين گسترش يافت. از نظر منتقدين قرن نوزدهم معماري باروک عبارت است از معماري کلاسيک منحط بي‌ساختار و داراي تزئينات نمايشي زياد و عجيب و غريب است. در فرانسه سبک باروک با سبک کلاسيک تلفيق شد و پديده معماري جديدي به نام کاخ ورساي بوجود آمد. اشراف روسيه تحت تاثير کاخ ورساي، کاخ سن پيترزبورگ را با معماري باروک ساختند. اين سبک معماري در همه جاي اروپا وجود دارد.
===معماري روکوکو===
در بين سال هاي 1650 تا 1790 ميلادي که آخرين دوره معماري باروک به حساب مي آيد، معماران ساختمان هاي زيباي سفيد رنگي با منحني هاي زيبا ساختند. اين بناها با کتيبه ها و اشکال هندسي و انگوري شکل تزيين داده شده است.
معماري نئوکلاسيک
در بين سال هاي 1730 و 1914 ميلادي، معماران با الهام از سبک معماري دوره رونسانس و معماري کلاسيک بناهاي جديدي در بريتانيا، ايالات متحده آمريکا و اروپا خلق کردند که جزئيات زيادي از معماري يونان و رم باستان به عاريه گرفته بود.
معماري آرت نوو (هنر نو(
در دوره کوتاه سال هاي بين 1890 و 1914 ميلادي، سبک هنري جديدي در گرافيک و طراحي پارچه شکل گرفت که به سبک هنر نو مشهور است. اين سبک هنري به معماري و طراحي داخلي هم راه پيد کرد. بناها در اين سبک از خطوط منحني و کروي شکل، زياد استفاده کرده اند.
معماري آرت دکو (هنر تزئيني(
در بين سال هاي 1925 و 1937، طراحي هاي زيگزاگ و خطوط عمودي تاثيري زيادي در هنر معماري داشت. بسياري از طرح هاي زمينه اي که در سبک آرت دکو استفاده شده است، از مصر باستان الهام گرفته شده است.
معماري روزگار ويکتوريا
نوشتار اصلي: معماري روزگار ويکتوريا
معماري روزگار ويکتوريا يا عصر ويکتوريا يکي از گونه‌هاي سبک معماري است که در عصر ويکتوريا رواج داشته‌است.
معماري آمريکا
معماري مايا
نوشتار اصلي: معماري مايا
معماري ماياها که تا به امروز بجاي مانده عمدتا مبتني بر ساخت منازل شهري و روستايي، کاخ‌هاي شاهي و معابد و هرم‌هاي مذهبي- عبادي و سامانه‌هاي شهري مانند کانال هاو مخازن آب، راه‌هاي شهري و بين شهري مي‌شد. خيابان‌ها عمدتا بصورت سنگفرش بودند و براي طراحي شهر مهندسان امر ابتدا نقشه شهر را طراحي کرده و سپس نظر مساعد شاه را مي‌گرفتند. معمولا ساختمانهاي مذهبي ماياها که بصورت هرم بود با مذهب و ايدئولوژي و نيز با گاهشماري مايايي در ارتباط بود. پلکان در معماري جايگاه ويژه‌اي داشت و در همه آثار بگونه‌اي بچشم مي‌آيد. در نماي ساختمان از موزاييک و انواع رنگ استفاده مي‌شد و بکارگيري نقوش و تصويرهاي مختلف در درون اتاق‌ها يا راهروها و نماي خارجي ساختمانهاي فاخر ويژگي ديگر معماري آمريکاي مرکزي در عصر طلايي ماياها بود.
معماري مذهبي
معماري مذهبي' به معماري ساختمانهايي گفته مي‌شود که بر اساس نگرش مذهبي و ايدئولوژي مذهبي طراحي مي‌گردد که معمولا اين معماري در ساختمانهايي که کاربري مذهبي دارند مانند: آتشکدهها، مسجدها، کليساها، معبدها، خانقاهها و زيارتگاهها ديده مي‌شود. معماري مذهبي از ميان سبک‌هاي معماري ايران از جايگاه خاصي برخوردار است. سابقه اين نوع معماري به دوران قبل از اسلام به ويژه دوران ساسانيان مي‌رسد.
معماري بودايي
بودا هنگام رحلت از جهان به شاگردانش وصيت كرد كه او را بسوزانند و خاكستر او را بر تقاطع چهار راهي دفن كنند اين چهار راه به معني رمز و علامت است و اين علامت ها عبارتند از : 1- مرده سوزي 2- قرار دادن خاكستر مرده درون يك ظرف 3- دادن كفاره 4- نصب يادبود . البته عمل مرده سوزي در آئين هندوئيزم ها وجود داشته كه وارد مذهب بودائي شده و در بين بودائي ها گاهي بعد از مرده سوزي خاكستر مرده را يا به آب گنگ مي دهند يا از فراز كوهي به باد مي دهند كه چيزي از آن باقي نماند. بعداز اينكه خاكستر را دفن نمودند بر فراز آن ظرف خاكست ، تلي از خاك انباشته كرده و به همان شكل بنايي سنگي بوجود آمد كه در اصطلاح زبان هندي به آن "استوپا" مي گويند كه بناهاي سنگي هندي هستند يكي از بزرگترين استوپاها در زمان "آشوكا" و بنام" سانچي استوپا" تل خاك بسيار بزرگ ساخته شد.
معماري اسلامي
معماري اسلامي، شيوه‌اي از معماري است که تحت تأثير فرهنگ اسلامي بوجود آمده و داراي چند ويژگي است: همان گونه که از نام بر مي‌آيد اين گونه از معماري شامل معماري گستره‌اي از جهان مي‌شود که ما با عنوان جهان اسلام مي‌شناسيم. معماري اين کشورها تحت تأثير ايدئولوژي اسلام در طول زماني مشخص قرار گرفته و به همين خاطر داراي برخي ويژگي‌هاي مشترک شدند. در گستره مکاني جهان اسلام شامل:هند، افغانستان، کشورهاي آسياي ميانه و قفقاز، ايران، عراق، ترکيه، سوريه، فلسطين، مصر، تونس، الجزاير، مراکش )مغرب) رواج داشته‌است. گستره زماني معماري جهان اسلام را مي‌توان از سالهاي اوليه ظهور اسلام تا پيش از گستردگي عام معماري مدرن دانست. با اين حال نمي‌توان اين گسترگي و نقش اثر گذار در معماري را در همه مناطق يکسان دانست. به عنوان نمونه «چنين نقشي در مصر» از سال (924 قمري) به وجود آمد.
معماري معاصر
معماري مدرن
معماري مدرن يا معماري نوگرا نام جنبشي در معماري است. در معماري مدرن، کارکرد با ايده‌هايي ترکيب مي‌شود که مفاهيم و فرم‌هاي تاريخي از آن حذف شده‌اند. از شيوه‌هاي اين نوع معماري مي‌توان سبک بين‌المللي، آرت دکو، معماري آلي، و سبک چمنزار را نام برد.
معماري هيجان‌نمايي
معماري اکسپرسيونيست يک حرکت معمارانه بود که در شمال اروپا در دهه اول قرن بيستم به موازات هنر بصري و عملي اکپرسيونيست پيشرفت کرد. عبارت "معماري اکسپرسيونيست براي اولين بار فعاليت‌هاي پيشرو(اوان گارد) هلندي و اتريشي وچکسلاواکي و دانمارکي را از سال 1910 تا 1924توصيف مي‌کند.
سبک بين‌المللي
سبک بين‌المللي يا شيوه بين‌المللي نام شيوه‌اي در معماري مدرن است که در بين ساليان 1920-1930 در اروپا و آمريکا پايه گذاري گرديد اين اصطلاح منشا خود را از عنوان يکي از کتابهاي راسل هيچکاک و فيليپ جانسون گرفته بود کتبي که براي ثبت اطلاعات برگزاري نمايشگاه هنر معماري مدرن که در موزه هنرهاي مدرن شهر نيويورک در سال 1932 نوشته شده بود. ويژگي‌هاي مدرنيسم را در سرتاسر جهان بر اساس ويژگي‌هاي مشترک شناسايي و تعريف و طبقه بندي مي‌کرد. که نتيجه آن تمرکز بيشتر بر ويژگي‌هاي سبک شناسي هنر مدرن بود
اهداف هيچکاک و جانسون براي توصيف يک سبک از آن زمان بود که معماري مدرن را مختصر و مفيد کرد.
معماري پست‌مدرن
معماري پست‌مدرن يا پسانوگرا واکنشي است به سبک بين‌المللي و معماري مدرن و از دهه 1980 به بعد دور گرفت. اين نوع معماري همچنين مولفه‌ايست از جنبش پسانوگرايي. اين نوع معماري پيرايش و تزيين را باز به ميان مي‌آورد، و از رنگ‌هاي زرق و برق‌دار و آرايه‌هاي نامتجانس اغلب بهره مي‌برد. در اين شيوه، بجاي استفاده از مفاهيم فاضلانه، سعي در استفاده از جزئيات و نمادهاي صرفا زيبا، مقياس‌هاي متناقض، روابط هندسي دلبخواه، و طعنه و ابهام در فُرم‌ها مي‌شود. سبک پست مدرن در واقع جديدترين سبک معماري است است که از ترکيب مدرنيسم و کلاسيک به وجود آمد. يک نگاه دقيق به سبک هاي مختلف معماري که تا به امروز آمده است، تاثير معماري دوره باستان را نشان مي دهد.
تقسيم بندي معماري
معماري جهان
شامل معماري بين‌النهرين، معماري پيش از اسلام ايران، معماري مصر، معماري هند پيش از اسلام(پيش از به قدرت رسيدن گورکانيان)، معماري چين، معماري ژاپني، معماري يونان، معماري تمدن‌هاي حاشيه درياي اژه، معماري روم، معماري صدر مسيحيت، معماري بيزانس، معماري رومانسک، معماري گوتيک، معماري رنسانس، معماري باروک، معماري روکوکو.
معماري ايراني
معماري ايراني پيش از اسلام:
شيوه ايلامي
شيوه پارسي
شيوه پارتي
معماري ايراني بعد از اسلام:
شيوه خراساني
شيوه رازي
شيوه آذري
شيوه اصفهاني
شيوه تهراني
دوران تحول
معماري ايراني پس از اسلام عموماً به ارائه کاربري‌هاي معماري اسلامي مانند مسجد، مدرسه و... مي‌پردازد.
معماري معاصر
برخي از مکاتب معماري که در دوره زماني حدوداً 150–100 سال گذشته را شامل مي‌شود معرفي مي‌کند، مانند: معماري مدرن، نو مدرن (نيو مدرن)، معماري پُست‌مدرن و...
برخي از مکاتب معماري
• معماري کلاسيک
• معماري گوتيک
• معماري باروک
• معماري روکوکو
• معماري ايراني
• معماري جهان اسلام
• معماري چيني
• معماري هندي
• مکتب باوهاوس
• مکتب شيکاگو
• معماري مدرن
• نئو مدرن (نيو مدرن)
• معماري پُست‌مدرن
• تنديس گرايي
• سازه گرايي
• ساختارشکني (واسازي)
• معماري پرش کيهاني (غير خطي)
• نامکان(معماري سوپر مدرن)
